De VVD kiest in het verkiezingsprogramma 2023 voor een afrekenbare stoffenbalans voor boeren om de bodemvruchtbaarheid en waterkwaliteit te verbeteren, en emissies en nutriëntenverliezen in de landbouw terug te dringen.
Liberaal Groen zien hierin een gebalanceerde methode om de uitstoot van stikstof op een redelijk wijze te reduceren. Door emissies te koppelen aan verhandelbare rechten — vergelijkbaar met het Europese emissiehandelssysteem (ETS) — wordt de rol van de overheid beperkt van vergunningverlening tot de opzet van een stikstofmarkt en lonen zowel extensivering als verduurzaming binnen de intensieve landbouw.
Ons Team Voedsel heeft onderzocht of en in hoeverre met een afrekenbare stoffenbalans ook andere schadelijke emissies kunnen worden teruggedrongen. Randvoorwaarden waren daarbij: ondernemers moeten aan het roer staan van hun eigen bedrijf; de methodiek mag niet leiden tot meer regeldruk of moet gekoppeld zijn aan vraag vanuit de markt; en door het systeem nu goed om te zetten, voorkomen we pijnlijkere keuzes in de toekomst.
In dit rapport presenteert het team hun bevindingen. De belangrijkste conclusies:
- Verhandelbare rechten zijn een optie om de uitstoot van ammoniak en de broeikasgassen lachgas en methaan in Nederland terug te brengen.
- Verwacht wordt dat de Europese Commissie in 2026 met voorstellen komt voor het beprijzen van koolstofdioxide in de landbouw. We raden aan de voorstellen van de Commissie af te wachten, maar een Nederlands handelssysteem voor landbouwemissies zo in te richten dat CO2 kan worden toegevoegd.
- Fosfaatrechten zijn al verhandelbaar en kunnen — zonder afroming — in een nieuw stelsel worden opgenomen.
- We zetten het systeem op op basis van forfaitaire emissiewaarden. Boeren kunnen geleidelijk de omslag maken naar metingen.
- Beprijzing is geen praktische optie om stikstofoverschotten in de bodem en de uitspoeling van nitraat te reguleren.
- Rav-emissiefactoren worden op den duur overbodig. De verlening van natuurvergunningen kan worden vereenvoudigd. Dierrechten vervallen. Stoppersregelingen vervallen of worden versoberd. Gebruiksnormen voor mest zullen blijven.
Team Voedsel dankt het thematisch netwerk Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit voor de adviezen en kennis die door zowel het bestuur als leden van het netwerk in de loop van het onderzoek zijn gedeeld.