Liberaal Groen is gerustgesteld dat er voldoende afspraken zijn gemaakt over duurzaamheid in het hoofdlijnenakkoord van BBB, NSC, PVV en VVD. We zien de inbreng van de VVD duidelijk terug onder energie, klimaat en industrie, waar het beleid in grote lijnen wordt voortgezet. De afspraken over circulariteit, dierenwelzijn, mobiliteit en het verduurzamen van woningen zijn zuinig, maar dat geeft ook ruimte aan de fractie om hier vanuit de Kamer een groener geluid op te laten klinken. Wat er is afgesproken over landbouw en stikstof stelt ons teleur.
Het is een verdienste van de VVD-onderhandelaars dat alle vier de partijen zich hebben gecommitteerd aan Europese en internationale klimaatafspraken, waaronder het Akkoord van Parijs. Hoewel er enig wensdenken in het hoofdlijnenakkoord is te lezen, zijn we blij met het kader,
We houden ons aan de bestaande afspraken; alleen als we de doelen niet halen, maken we alternatief beleid.
Dat is een belangrijke toezegging voor met name bedrijven die baat hebben bij een voorspelbaar overheidsbeleid.
Het akkoord erkent dat een schone en onafhankelijke energievoorziening geen last is, maar juist een voorwaarde voor toekomstige economische groei. Dat inzicht bleek niet uit de verkiezingsprogramma’s van alle partijen waar de VVD mee onderhandelde, en is wat ons betreft een positief uitgangspunt voor het volgende kabinet.
Schone energie voor schone industrie
Dat kabinet moet de ‘regie’ pakken om netcongestie met ‘voorrang’ op te lossen; een wens uit het VVD-verkiezingsprogramma. Er komen minstens twee nieuwe kerncentrales en liever nog vier. We stoppen met gaswinning in Groningen, maar gaswinning op zee is mogelijk. Liberaal Groen zou graag zien dat daarmee ‘blauwe’ waterstof wordt gemaakt (waarbij de uitstoot wordt teruggepompt in lege gasvelden onder zee), zodat grote industriële verbruikers van fossiele brandstoffen op korte termijn kunnen verduurzamen en we een markt creëren voor groene (schone) waterstof. Ook dat staat in het akkoord.
Het volgende kabinet moet inzetten op de afbouw van ‘fossiele subsidies’ (eigenlijk vaak belastingvoordelen) in Europa. Wij denken dan als eerste aan een kerosinetaks ter vervanging van de vliegbelasting. Tot het zover is, wordt de ticketbelasting gedifferentieerd naar afstand. Ook willen de vier partijen meer internationaal spoorvervoer, waaronder aansluiting van vijf treinstations op hogesnelheidslijnen.
Visserij krijgt weliswaar voorrang op de bouw van nieuwe windparken op zee, maar de elektriciteitswinning op de Noordzee — ook van waterstof — wordt niet teruggedraaid. Het Klimaatfonds blijft overeind. De maatwerkafspraken met de industrie, waar Micky Adriaansens zich de afgelopen jaren als minister voor heeft ingezet, gaan door en worden mogelijk uitgebreid. Het Groeifonds wordt weliswaar uitgekleed, maar Invest-NL krijgt er geld bij. Er komen reserves voor kritieke grondstoffen en materialen worden waar mogelijk hergebruikt; twee belangrijke punten voor ons Team Nieuwe Economie.
Er staan verstandige woorden over klimaatadaptatie in het akkoord, zoals het opvangen van de gevolgen van verdroging voor de landbouw en funderingsschade aan gebouwen en infrastructuur, en het veiligstellen van de beschikbaarheid van zoet water. Helaas is dat één van de weinige keren dat water wordt genoemd; een uitdaging voor ons Team Water om dit thema de komende jaren te blijven agenderen!
Weinig optimisme voor landbouw
De landbouwparagraaf ademt behoud. De meest vooruitstrevende sector, de glastuinbouw, wordt niet eens genoemd. Nieuwe vormen van voedselproductie, met genetische modificatie, kweekvlees, (precisie)fermentatie en moderne veredelingstechnieken — waar wij in Liberaal Groen erg enthousiast over zijn — ontbreken. En ook duurzaamheidsstandaarden, groene gewasbescherming, grondgebonden melkveehouderij en een gelijk speelveld in Nederland én Europa voor vergelijkbare producten en verschillende manieren van voedselproductie, komen niet in het akkoord terug.
Wel is afgesproken om de Europese Commissie nog een keer om ‘derogatie’ (uitzondering) van de Nitraatrichtlijn te vragen, zodat boeren in Nederland meer dierlijke mest mogen uitrijden, en om herziening van de Natura 2000, zodat kleine natuurgebieden, die moeilijk in stand te houden zijn, kunnen worden opgeheven. De huidige Commissie heeft die verzoeken afgewezen. De kans dat de volgende Commissie overstag gaat, lijkt ons klein. Maar als het lukt, dan is dat slecht nieuws voor de natuur in Nederland. Het Nationaal Programma Landelijk Gebied, waar Christianne van der Wal zoveel werk voor heeft verricht, staat sowieso op de tocht. De Stikstofwet blijft, maar het transitiefonds komt er niet.
Lichtpunten zijn de ontwikkeling van een afrekenbare stoffenbalans voor boeren (lees het onderzoek van ons Team Voedsel hierover) en financiële zekerheid voor agrarisch natuurbeheer en ecosysteemdiensten. Ook houdt het akkoord vast aan een dierwaardige veehouderij. De partijen verwachten dat het volgende kabinet hier concrete stappen in zet.